معرفی کتاب دانش مغز

نگاهی بر محتوای کتاب دانش مغز 

مسابقه دانش مغز یک المپیاد دانش‌آموزی در حوزه‌ی علوم اعصاب می‌باشد. این تورنومنت تحت عنوان Brain Bee شناخته شده و مختص دانش آموزان ۱۴ الی ۱۸ سال است. هر ساله تعداد زیادی از دانش‌آموزان علاقه‌مند به عنوان نفرات منتخب و به نمایندگی از کشورشان با گذراندن مراحل محلی و کشوری این المپیاد، به مرحله‌ی بین‌المللی آن راه یافته و باهم به رقابت می‌پردازند.

منابع مسابقه دانش مغز در هر مرحله با یکدیگر تفاوت داشته و به شرح زیر است:

• مرحله اول (محلی): کتاب حقایق مغز و کتاب علوم اعصاب دانش مغز
• مرحله دوم (کشوری): کتاب Neuroscience Essential
• مرحله سوم (بین المللی): Essential neuroscience و The Brain: An Introduction to Functional Neuroanatomy

به نفرات برتر این المپیاد علاوه بر جوایز نقدی گواهی نامه معتبر و مدال نیز اعطا می‌گردد.

بیشتر بخوانید: مسابقات دانش مغز (Brain Bee) از گذشته تا امروز

کتاب علوم اعصاب دانش مغز یکی دیگر از منابع معرفی شده برای مرحله‌ی اول مسابقه دانش مغز است و در کنار کتاب حقایق مغز (Brain Facts) می‌تواند مطالب جامع و پایه علوم اعصاب را در اختیار شرکت‌کنندگان قراردهد.

این کتاب زیر نظر دکتر محمدتقی جغتایی و توسط افراد زیر ترجمه شده است:

• رضا پناهی
• بهنام سور
• دکتر علی شهبازی

و کار ویراستاری علمی آن برعهده فرزاد سهیلی فرد بوده است.

نویسندگان اصلی کتاب دانش مغز (neuroscience:the science of the brain)، “ریچارد موریس” و “ماریان فیلنز” بوده و عنوان کامل کتاب، علوم اعصاب دانش مغز مقدمه‌ای برای فراگیران جوان می‌باشد.

مطلب مرتبط: دانلود منابع مسابقه دانش مغز (Brain Bee)

کتاب دانش مغز همانند دیگر کتب علمی دارای فصول متعددی است.

این کتاب دارای بیست فصل بوده که شامل موارد زیر است:

• دستگاه عصبی
• سلول های عصبی و پتانسیل عمل
• ناقلان شیمیایی
• داروها و مغز
• لمس و درد
• بینایی
• حرکت
• رشد دستگاه عصبی
• خوانش پریشی
• انعطاف‌پذیری مغزی
• یادگیری و حافظه
• استرس
• سیستم ایمنی
• خواب
• تصویربرداری مغز
• مغز‌های مصنوعی و شبکه‌های عصبی
• وقتی اشتباهی پیش می‌آید
• آموزش و فرصت‌های شغلی
• واژه‌نامه

با توجه با آنکه مخاطب این کتاب دانش‌آموزان در رنج سنی ۱۴ الی ۱۸ هستند، نویسنده سعی کرده است تا مطالب را هرچه ساده‌تر بیان کند. ما در این مطلب سعی داریم که هر فصل را برای آشنایی بیشتر با کتاب دانش مغز به اختصار توضیح دهیم.

فصل اول: دستگاه عصبی

در این فصل نویسندگان کتاب به بررسی انواع نورون های موجود در دستگاه عصبی بدن پرداخته و همچنین سعی بر آشنا کردن مخاطب با کلیاتی از مغز انسان شامل: نیمکره های مغز و آناتومی مغز دارند.

فصل دوم: سلول های عصبی و پتانسیل عمل

می‌دانیم که زبان مغز، پتانسیل عمل (اسپایک) است و این عمل به طور مداوم در نورون ها تکرار می‌شود. این فصل از کتاب دانش مغز علاوه‌بر آناتومی نورون به بررسی نکاتی درباره پتانسیل عمل می‌پردازد، که خود شامل اختلاف ولتاژ دو سوی غشا در حالت استراحت و اسپایک زدن، دپولاریزاسیون و… است.

فصل سوم: ناقلان شیمیایی

میانجی های عصبی یا انتقال دهنده های عصبی (neurotransmitter) نقش اصلی را در ارتباط بین نورون ها (از طریق سیناپس) بازی می‌کنند.

 توضیح مختصر، چگونگی ذخیره‌سازی و ترشح، نقش یون کلسیم و نقش تعدیلی و تحریکی میانجی های عصبی از جمله مواردی است که در این فصل با زبانی ساده بیان گشته است.

فصل چهارم: داروها و مغز

الکل، نیکوتین، حشیش، آمفتامین، هروئین، کوکائین

همه ما کم و بیش اطلاعاتی درباره مواد ذکر شده داریم. برخی افراد برای اهداف خاصی دست به استعمال این گونه مواد می‌زنند و از آنجایی که بافت هدف آن‌ها اغلب قسمت‌های مربوط به مکانیسم پاداش، لذت جنسی، سرخوشی و… در مغز است، می‌تواند برای مدتی احساس رضایت را در فرد برانگیخته و حتی وی را وادار به مصرف بیشتر و یا حتی مکرر آن بکند.

موارد گفته شده با جزئیات بیشتر در فصل چهارم کتاب دانش مغز مورد بحث قرار می‌گیرد.

فصل پنجم: لمس و درد

این فصل توضیحاتی درباره نحوه‌ی عملکرد لامسه و گیرنده‌های موجود در پوست می‌دهد. همچنین مسیر انتقال پیام از این گیرنده ‌ا را هم بررسی می‌کند.

فصل ششم: بینایی

اشیا پیرامونمان، رنگ‌ها، هندسه اجسام، جهت حرکت، سرعت و… همه روزه توسط دو دوربین فوق قوی با دقت و قدرت تفکیک بالا رصد می‌شوند. این دوربین‌ها چشمان ما هستند که همکاری تنگاتنگی با یک پردازنده قوی به نام مغز دارند. نور، سلول‌های مخروطی و استوانه‌ای (rod and cone cells) موجود در شبکیه چشم را تحریک کرده و آن‌ها را وادار به تولید و ارسال پیام الکتریکی می‌کند. سازوکار بینایی در فصل ششم کتاب دانش مغز بیان می‌گردد.

فصل هفتم: حرکت

اتصال عصبی_عضلانی، عقده‌های قاعده‌ای و مخچه مواردی است که در این فصل به بیان ساده توضیح داده شده است.

فصل هشتم: رشد سیستم عصبی

آغاز یک زندگی زمانی است که اسپرم، تخمک را در لوله فالوپ ملاقات می‌کند. بلاستوسیست تشکیل شده پس از لانه گزینی در دیواره رحم، شروع به تقسیم‌های متوالی و پی در پی می‌کند تا سیستم‌ها و اندام های موردنظر را بوجود آورده و آن را بسازد. یکی از این تشکیلات، سیستم عصبی می‌باشد که طی روند رشد جنین تشکیل شده و تکامل می‌یابد. توضیح چگونگی این موضوع در فصل هشتم، تحت عنوان رشد سیستم عصبی بیان می‌گردد.

بیشتر بخوانید: آشنایی با سلول های بنیادی و کاربرد آن در پزشکی

فصل نهم: خوانش پریشی

این فصل از کتاب دانش مغز به این موضوع می‌پردازد که ما چگونه یاد می‌گیریم که بخوانیم و آواها چگونه ترتیب صحیحی پیدا کرده و برای ما معنی دار می‌شوند.

فصل دهم: انعطاف‌پذیری مغز

یکی از ویژگی‌های بسیار جالب مغز پلاستیسیته (Plasticity) یا انعطاف‌پذیری آن است که در این فصل به طور خلاصه به آن پرداخته شده است.

فصل یازدهم: یادگیری و حافظه

بخاطر سپردن و یادآوری، از مهم‌ترین ارکان زندگی موجودات زنده بویژه انسان است. این اتفاق به طور شناختی به سه بخش حافظه حسی، حافظه کوتاه مدت و حافظه بلند مدت تقسیم شده و جایگاه‌های مخصوص و مرموزی در مغز دارد. مطالب این فصل در حوزه حافظه و یادگیری می‌باشند و نویسندگان کتاب آن را به نحو جالبی توضیح داده‌اند.

بیشتر بخوانید: حافظه، ظرفی پر نشدنی

فصل دوازدهم: استرس

همه ما در هر مقطعی از زندگی، استرس را تجربه کرده‌ایم و با آن آشنایی کافی داریم. آیا این قوه در انسان نکته‌ای منفی است یا خوب و مثمر ثمر؟

فصل دوازدهم کتاب دانش مغز به موضوع استرس اختصاص داده شده که می‌توانید با مطالعه آن اطلاعات پایه‌ای خوبی درباره استرس و سرمنشا آن در مغز به‌دست آورید.

فصل سیزدهم: سیستم ایمنی

این فصل علاوه بر نگاهی گذرا به سیستم ایمنی، نقش مغز در دفاع از بدن را مورد بررسی قرار داده و برخی از فاکتورهای دفاعی را معرفی می‌کند.

فصل چهاردهم: خواب

خواب مفیدترین دارو برای آرامش بدن، بویژه مغز بوده و دارای مراحل مختلفی است. محرومیت از خواب می‌تواند عواقب ناخوشایند و بعضا خطرناکی داشته باشد که باید آن را کنترل نمود. فصل چهاردهم به بررسی فازها، ریتم و عوارض کمبود خواب می‌پردازد.

فصل پانزدهم: تصویربرداری مغز

همیشه نمی‌توان برای بررسی اندام‌های داخلی بدن عمل جراحی انجام داد و آن‌ها را از نزدیک بررسی کرد، گاهی اوقات مجبور به استفاده از دستگاه‌ها و سیستم‌هایی هستیم که بدون باز کردن بدن و عمل جراحی می‌توانند تصویری بسیار خوب و واضح را در اختیار ما بگذارند. مغز هم از این قائله مستثنا نبوده و برای تصویربرداری از آن تدابیر ظریف و هوشمندانه‌ای اتخاذ گشته که در این خصوص می‌توانیم از MRI و fMRI نام ببریم. فصل پانزدهم به شیوه‌های مدرن تصویربرداری مغز پرداخته و آن را به بیانی ساده بازگو می‌کند.

فصل شانزدهم: شبکه‌های عصبی و مغز مصنوعی

با پیشرفت تکنولوژی تقلید از عملکرد مغز انسان در پردازنده‌های کامپیوتری و محاسباتی دیگر یک آرزو نبود و امروزه محققین با ورود به عرصه‌ی هوش مصنوعی سعی بر کشف شبکه‌های فوق پیچیده مغز و پیاده سازی آن در مدارات پردازشی دارند.

در فصل شانزدهم می‌توانید با این سازوکار پیچیده ولی جالب به طور مختصر آشنا شوید.

فصل هفدهم: وقتی اشتباهی پیش می‌آید

صرع، میگرن، سکته، هانتینگتون، MS، اسکیزوفرنی، آلزایمر و افسردگی همگی بیماری‌هایی مربوط به سیستم عصبی هستند و در این فصل سعی بر آشنایی خوانندگان با این ناهنجاری می‌باشد.

نقطه ضعف اساسی کتاب دانش مغز بازگردانی متن آن به فارسی و ترجمه است. این کتاب مکمل دیگر منبع مسابقه دانش مغز است ولی به دلیل اشکالات فراوان در ترجمه شاید خواندن نسخه‌ی اصلی از دو جهت سودمند باشد. یک آنکه دانش زبان انگلیسی خواننده را تقویت می‌کند و همچنین وی را برای مرحله دوم مسابقه دانش مغز آماده می‌سازد.

چنانچه سوالی در مورد مطالب کتاب دانش مغز دارید، اساتید ما در BrainBee.ir پاسخگوی شما عزیزان خواهند بود.

برای ثبت نام در کلاس‌ها و یا دریافت اطلاعات تکمیلی، میتوانید با شماره‌ی زیر تماس حاصل فرمایید:

۰۹۱۲۷۰۶۲۴۹۳
مهندس ابراهیمیان، مدیر اجرایی

+110