آنچه باید از سکته ساقه مغز بدانید!

ساقه‌ مغز اعمال ضروری بدن مانند تنفس، بلع و تعادل را کنترل می‌کند. انسداد یا خونریزی در عروق ساقه مغز می‌تواند یک سکته مغزی در این ناحیه ایجاد کند که می‌تواند بر روی این نقش های حیاتی تأثیر بگذارد.

در این مقاله، ما نگاهی دقیق به سکته در بخش ساقه مغز، از جمله علائم، تشخیص، بهبودی و چشم‌انداز آن می‌اندازیم.

سکته ساقه مغز چیست؟

به گفته سازمان بهداشت جهانی (WHO)، سکته مغزی “دومین علت مرگ و سومین علت ناتوانی” در سراسر جهان است. سکته مغزی هنگامی رخ می‌دهد که خون‌رسانی به بخشی از مغز قطع شود، این اتفاق ناشی از انسداد عروق یا نشت خون از رگ‌ها می‌باشد.
ساقه مغز در پایه مغز قرار دارد و مسئول دریافت و ارسال اطلاعات به سراسر بدن است.
ساقه مغز، سیستم‌های ضروری بدن را کنترل می‌کند، مانند:

•  نفس‌کشیدن
• بلع
• حرکات چشم
• حرکات چهره و احساسات
• شنیدن
• ضربان قلب
• فشار خون

سکته ساقه مغز ممکن است بر عملکردهای پایه‌ای فیزیکی شخص تاثیر بگذارد و ممکن است منجر به عوارض طولانی مدت شود.

انواع سکته مغزی

دو نوع اصلی سکته مغزی وجود دارد که هر دو می تواند بر ساقه مغز اثر بگذارد:

۱- سکته ایسکمیک (Ischemic stroke):

سکته‌های ایسکمیک هنگامی رخ می‌دهند که لخته‌های خون در شریان‌های باریک در سر و گردن شکل می‌گیرند و سبب قطع جریان خون به ناحیه‌ای از مغز می‌شوند.
سکته‌های ایسکمیک مغز شایع‌ترین نوع سکته‌‌ی مغزی هستند که ۸۷ درصد از سکته مغزی را تشکیل می‌دهند. حدود ۱۰ درصد از تمام سکته‌های ایسکمیک مغز بر ساقه مغز تاثیر می‌گذارد.
یک حمله ایسکمی گذرا (TIA)، که سکته مغزی کوچک یا سکته مغزی هشدار دهنده نامیده می‌شود، هنگامی رخ می‌دهد که به مدت بسیار کوتاهی خون‌رسانی به مغز کم می‌شود. TIA باعث ایجاد علائم خفیف نسبت به سکته‌های ایسکمیک کامل می‌شود و بیشتر علائم در عرض یک ساعت از بین می‌روند.

۲-سکته مغزی ناشی از خون‌ریزی (Hemorrhagic stroke):

سکته مغزی ناشی از خونریزی، هنگامی رخ می‌دهد که یک رگ خونی با دیواره‌ی ضعیف نشت کند یا پاره شده و روی بافت عصبی ایجاد تورم و فشار نماید. این فشار باعث آسیب رساندن به بافت‌ها و سلول‌های مغز می‌شود.
وقوع سکته مغزی هموراژیک کمتر از سایر انواع سکته مغزی است اما ۴۰ درصد از کل مرگ‌های ناشی از سکته مغزی را تشکیل می‌دهند.

علائم سکته ساقه مغز:

از آنجا که ساقه مغز عملکردهای حرکتی متفاوتی را کنترل می‌کند، سکته‌های مغزی در این ناحیه‌ی مغز موجب طیف وسیعی از علائم می‌شوند.سکته ساقه مغزی می‌تواند عملکرد‌های حیاتی بدن را مختل کند، مانند:

• نفس کشیدن
• بلع
• ضربان قلب

ساقه‌ی مغز سیگنال‌های مختلفی از مغز را دریافت می‌کند و آن‌ها را به قسمت‌های مختلف بدن می‌فرستد. سکته ساقه مغزی ارسال این پیام‌ها را مختل می‌کند، به همین دلیل افراد علائم مختلف جسمانی، از جمله بی‌حسی یا ضعف در صورت، بازوها و یا پاها را تجربه می‌کنند.

سایر علائم سکته مغزی عبارتند از:

• سرگیجه
• عدم تعادل
• Vertigo
• تاری دید یا دوبینی
• مشکلات تکلم یا بلع
• سردرد
• پریشانی تشخیص سکته ساقه مغزی

اگر فرد علائم سکته مغزی را تجربه می‌کند، پزشکان از آزمایش‌های تصویربرداری مانند CTscan و MRI برای تعیین اینکه آیا سکته مغزی ایسکیمیک یا هموراژیک است، استفاده خواهند کرد.

پزشکان همچنین ممکن است آزمایشات تکمیلی نظیر آزمایش خون، تست نوار قلبی، اولتراسوند رگ کاروتید و آنژیوگرافی مغزی را نیز توصیه‌کنند.

عوارض

ساقه مغز مسئول چندین عملکرد حیاتی بدن است، سکته مغزی در این ناحیه مغز، می‌تواند اثرات ویران کننده‌ای بر مهارت‌های حرکتی و فرآیندهای مرتبط مانند حرکات چشم، گفتار و استدلال فضایی داشته باشد. یک نوع نادر، اما شدید از سکته ساقه مغزی، ممکن است منجر به ایجاد سندرمی به نام “سندرم قفل شدن” در بدن شود که موجب فلج کامل بدن می‌شود که البته این مسئله عضلات کنترل حرکت چشم‌ها را شامل نمی‌شود.

مطلب مرتبط: مراحل بیماری پارکینسون: نشانه‌ها و علائم

 درمان

سکته ساقه مغزی یکی از موارد اورژانسی در پزشکی است و نیاز به درمان سریع برای نجات جان و کاهش خطر عوارض طولانی مدت دارد. درمان بستگی به نوع، محل و شدت سکته مغزی دارد:

سکته ایسکمیک:

درمان سکته ایسکمیک شامل بازگرداندن جریان خون با از‌بین‌بردن لخته است. روش‌ها عبارتند از:

• داروهای منهدم‌کننده لخته مانند داروی فعال‌کننده‌ی پلاسمینوژن بافت (t-PA)، که به حل شدن لخته کمک می‌کند و جریان خون را به منطقه آسیب دیده، می‌رساند.
• داروهای ضد پلاکت مانند آسپیرین.
• درمان درون‌عروقی، که یک روش جراحی است که شامل استفاده از ابزارهای مکانیکی برای حذف لخته‌های خون می‌باشد.
• دستگاه‌های دیگر مانند بالن‌ها یا استنت‌های عروقی، که می‌توانند برای باز‌کردن رگ‌های خونی تنگ شده و بهبود جریان خون استفاده شوند.

سکته هموراژیک:

درمان سکته‌های هموراژیک تمرکز بر کنترل خونریزی و کاهش فشار در مغز است. روش‌های درمان عبارتند از:

• دارو برای کنترل فشار خون و جلوگیری از تشنج.
• آمبولی‌سازی عمدی (Coil embolization) یک روش جراحی است که به تشکیل لخته خون در رگ ضعیف شده کمک می‌کند. لخته میزان خون‌ریزی را کاهش خواهد داد و از پاره‌شدن مجدد رگ برای مدتی جلوگیری خواهد کرد.

هنگامی که خونریزی در مغز تحت کنترل درآمد، پزشکان می‌توانند اقدامات جراحی را انجام دهند تا رگ خونی پاره شده را ترمیم‌کنند و از خونریزی دوباره جلوگیری شود.

عوامل خطرساز در سکته مغزی:

هر کسی ممکن است دچار سکته مغزی شود، اما عوامل ژنتیکی خاص مانند سابقه خانوادگی، جنسیت، نژاد و سن، برخی افراد را بیشتر در معرض خطر سکته مغزی قرار می‌دهند. طبق گزارش انجمن سکته مغزی آمریکا، سکته مغزی در زنان بیشتری از مردان رخ می‌دهد و مرگ و میر ناشی از سکته نیز در زنان بیشتر است. برخی از عوامل خطرساز که منحصر به زنان هستند عبارتند از:

• استفاده از درمان‌های جایگزینی هورمونی
• استفاده طولانی مدت از قرص‌های پیشگیری از بارداری همراه با سایر عوامل خطرساز، مانند سیگار کشیدن
• بارداری

افرادی از نژاد آفریقایی-آمریکایی و اسپانیایی نیز بیشتر در معرض خطر سکته مغزی هستند.

بیشتر سکته مغزی در افراد بالای ۶۵ سال رخ می‌دهد. با این حال، تحقیقات نشان می‌دهد که میزان بستری شدن ناشی از سکته مغزی و وجود عوامل خطرساز سکته مغزی در جوانان نیز به طور قابل توجهی افزایش یافته است.

شرایطی که خطر سکته را افزایش می‌دهد عبارتند از:

• فشار خون بالا
• کلسترول بالا
• فیبریلاسیون دهلیزی
• دیابت
• چاقی
• بیماری‌های قلبی-عروقی
• عوامل خطرساز مربوط به سبک زندگی

مردم نمی‌توانند عوامل ژنتیکی را کنترل کنند، اما می‌توانند عوامل مربوط به سبک زندگی را که افزایش‌دهنده‌ی خطر سکته مغزی هستند، کنترل کنند. رفتارهایی که باعث افزایش فشار خون بالا یا خطر تشکیل لخته می‌شود، منجر به افزایش خطر سکته مغزی می‌شود.

رفتارهایی که می‌توانند خطر سکته را افزایش‌دهند عبارتند از:

• سیگار کشیدن
• مصرف الکل بیش از حد
• استفاده غیر قانونی مواد مخدر
• شیوه زندگی ساکن و بدون تحرک
• رژیم غذایی ناقص

پیشگیری:

حدود ۸۰ درصد سکته مغزی قابل پیشگیری است. افراد با تغییر دادن شیوه زندگی زیر می‌توانند خطر سکته مغزی خود را کاهش دهند:

• نظارت بر سطح چربی و کلسترول
• کنترل فشار خون با دارو و تغییرات رفتاری
• کنترل بیماری‌ها، مانند دیابت
• ترک سیگار
• مصرف رژیم‌های کم چربی و کم سدیم
• مصرف ۵ وعده یا بیشتر از میوه‌ها و سبزیجات
• شرکت در تمرینات ورزشی منظم

بازیابی و چشم انداز

• سکته ساقه مغزی می‌تواند منجر به عوارض شدید درازمدت شود. داروها و تغییرات رفتاری می‌تواند به کاهش خطر سکته‌های بعدی کمک کند.
• فیزیوتراپی می‌تواند قدرت عضلانی و هماهنگی را بهبود بخشد و منجر به بازیابی مهارت‌های حرکتی از دست‌رفته شود.
• درمان‌های مربوط به شغل منجر به بهبود توانایی‌های شناختی مانند حافظه، حل مسئله و قضاوت می‌شوند.
• بعضی از افراد مبتلا به سکته ساقه مغزی و ناتوانایی‌های شدید ممکن است نیاز به مشاوره روانشانسی داشته باشند

واژه نامه:

• WHO) World Health Organization): سازمان بهداشت جهانی
• ساقه مغز (brain stem): ساقه مغز بخشی از دستگاه عصبی مرکزی و در قسمت پایینی مغز قرار دارد و متشکل از بخش‌هایی‌است که طناب نخاعی را به نیم‌کره‌های مخ و مخچه پیوند می‌دهد. ساقه مغز دربرگیرنده مغز میانی، پل مغز و پیاز مغز می‌باشد. این ساختارها که اطلاعات را درون دستگاه عصبی مغزی انتقال می‌دهند، نقش مهمی در تنظیم فعالیت‌های حیاتی بدن برعهده دارند.
• شریان مسدود شده‌ (blocked artery): شريان‌هاي مسدود شده، که به عنوان آترواسکلروز شناخته مي‌شوند، شامل تشکيل مواد فيبروزي و چربي بر روی دیواره‌های شریان‌ها هستند و وضعيت زمينه‌اي است که باعث ايجاد بيماري‌هاي قلبي عروق کرونر و ديگر بيماري‌هاي گردش خون ميشود.
• سرگیجه (vertigo): سرگیجه یک علامت است، نه یک وضعیت، احساس این است که شما یا محیط اطراف شما در حال حرکت یا چرخش است.‌
• دوبینی (diplopia): زمانی که فرد دو تصویر از یک جسم مشاهده می‌نماید.

منبع: What to know about brain stem strokes

+188